Op dinsdag 1 oktober 2019 heeft Gunter Demnig de eerste zeven Stolpersteine geplaatst in Warffum.
Deze zeven stenen werden gelegd voor de uit vijf personen bestaande familie van der Hal op het adres Torenweg 4, en voor het bejaarde echtpaar van der Hal - Bloemendal, dat woonde op het adres Noorderkerkpad 9. Zij waren de laatsten die moesten vertrekken. Voor hen werden daarom de eerste stuikelstenen gelegd.
Nu niet alle struikelstenen voor de Joodse inwoners van Warffum in één keer gelegd zullen worden, zoals de initiatiefnemers dat graag gezien hadden, was besloten de plechtigheden waarmee het plaatsen van Stolpersteine gepaard dient te gaan te plannen op de dag in de toekomst dat de laatste stenen hun plek krijgen. Desondanks was er sprake van een mooie, bescheiden ceremonie.
Vanaf 13:30 konden de genodigden zich verzamelen in het Huiskamercafé aan het Noorderkerkpad, waar ze gastvrij werden onthaald met koffie of thee. Tegen twee uur begaf het gezelschap zich naar Noorderkerkpad 9, waar inmiddels door Gunter Demnig al voorbereidend werk was verricht. Nadat de stenen geplaatst waren las Tjeerd Duursma een tekst met de namen en het lot van de twee mensen die niet langer op dit adres mochten wonen maar uit Warffum moesten vertrekken en uiteindelijk werden vermoord omdat ze Joods waren.
Hierna begaf het gezelschap, bestaande uit ongeveer veertig personen - onder wie drie achternichten van de beide families Van der Hal - zich naar het adres Torenweg 4, waar de vijf door de gemeente aangebrachte houten blokken en een L-vormig stuk tegel nog door Gunter Demnig uit het trottoir gehaald moesten worden. Ook hier werd na het plaatsen van de vijf struikelstenen door Tjeerd Duursma een tekst uitgesproken waarin de namen en het lot werden genoemd van de vijf mensen die op dit adres woonden maar uit Warffum moesten vertrekken en uiteindelijk werden vermoord omdat ze Joods waren.
Na deze plechtigheden werden alle aanwezigen uitgenodigd om mee te gaan naar het Spijslokaal van museum Het Hoogeland, waar de koffie klaar stond en de muzikale omlijsting klonk die vanwege de voorspelde regen naar binnen was verplaatst.
Een bijzondere bijkomstigheid was dat 1 oktober 2019 een belangrijke feestdag is in de Joodse kalender: Rosj Hasjana, ofwel het Joodse Nieuwjaar, het begin van het jaar 5780 volgens de Joodse jaartelling. Rosj Hajana betekent letterlijk 'hoofd van het jaar'. Hieraan werd tijdens de bijeenkomst in het Spijslokaal enige aandacht besteed. Zie voor meer info daarover https://nl.wikipedia.org/wiki/Rosj_Hasjana
Op maandagochtend 3 mei 2021 zijn in de Oosterstraat en de Torenweg de laatste zestien Stolpersteine gelegd voor de Joodse inwoners van Warffum die in de Tweede Wereldoorlog ons dorp moesten verlaten en vervolgens - na kortere of langere tijd - werden vermoord.
De 'officiële' legging, die voor zondag 25 april gepland was, kon geen doorgang vinden vanwege de corona-maatregelen. De stenen werden echter vanuit Duitsland op tijd geleverd en konden, dankzij de zeer welwillende medewerking van de gemeente Het Hogeland, in de persoon van de heren Wagenaar en Hofman, nog vóór 4 mei gelegd worden. Dat gebeurde in het bijzijn van twee van onze bestuursleden, die een en ander ook op foto vastlegden:
De laatst vier struikelstenen voor de Joden die niet in Warffum mochten blijven werden gelegd bij Torenweg 13A, op 3 mei 2021 om 9:31 precies. Op dit adres woonde Noach Benninga met zijn gezin. De geplande bijeenkomst waarin bij hun lot en dat van de andere weggevoerde dorpsgenoten wordt stilgestaan is verplaatst naar dinsdag 7 september 2021.
We hopen vurig dat daar niet weer verandering in hoeft te komen. Details hierover publiceren we in een later stadium.
Zie ook: Steentje bijdragen
Op de middag van dinsdag 7 september 2021 hebben we met een bescheiden gezelschap stilgestaan bij de legging van de laatste zestien struikelstenen in Warffum.
We deden dat met een wandeling langs alle 'nieuw' gelegde stenen, en het uitspreken van een tekst bij elke gelegde steen, gevolgd door een bijeenkomst in het Spijslokaal van het openluchtmuseum Het Hoogeland.
Daar heeft Pauline Broekema een indrukwekkende lezing gegeven, er is gemusiceerd door Marjolijn Mellema en Carla da Silva, en alle aanwezigheden ontvingen een exemplaar van de brochure Stolpersteine in Warffum die voor deze gelegenheid werd samengesteld.
Er is overigens via de apps Spotify en Google podcasts ook een podcast te beluisteren met dezelfde titel, de eerste van wat een kleine serie moet worden.
Op een later moment plaatsen we meer informatie over en foto's van bovengenoemde gebeurtenis. Ook zal de website in de herfst- en wintermaanden worden aangevuld met gegevens en illustraties die we in de brochure achterwege moesten laten.
Voorlopig verwijzen we graag naar het prachtige blog van Evelien Borgonjon over deze middag: https://evelienborgonjon.com/2021/09/07/shana-tova/
De lezing van Pauline Broekema is te vinden op haar website: http://paulinebroekema.nl/2021/09/21/stolpersteine-warffum/
Voor Levie's vrouw Frouke van der Hal - Bloemendal werd dezelfde tekst voorgelezen, waarbij uiteraard haar geboortedatum werd genoemd.
Hieronder het artikel dat verscheen in de Ommelander Courant van 3 oktober 2019, over de legging van de eerste zeven Stolpersteine in Warffum.
Hieronder de foto's van de legging van de eerste struikelstenen in Warffum. Lees het verslag van deze dag onder Nieuws - Ommelander Courant 3 oktober 2019
